STAMBUŁ (AP) — Rosja i Ukraina podpisały w piątek odrębne umowy z Turcją i Organizacją Narodów Zjednoczonych, torując drogę do eksportu milionów ton ukraińskiego zboża — a także rosyjskiego zboża i nawozów — kończąc impas w czasie wojny. Zagrażało to bezpieczeństwu żywnościowemu na całym świecie.
Umowa pomoże Ukrainie, jednemu z głównych spichlerzy na świecie, wyeksportować 22 miliony ton zboża i innych produktów rolnych, które utknęły w portach Morza Czarnego z powodu rosyjskiej inwazji.. Sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres nazwał to „latarnią nadziei” dla milionów głodnych ludzi, którzy borykają się z ogromnym wzrostem kosztów żywności.
„Porozumienie, aby pozwolić zbożu opuścić porty Morza Czarnego, jest niczym innym jak ratowaniem życia dla ludzi na całym świecie, którzy walczą o wyżywienie swoich rodzin” – powiedział Robert Martini, dyrektor generalny Czerwonego Krzyża, o cenach żywności w ciągu ostatnich sześciu lat. miesiące. Produkcja podstawowych towarów wzrosła o 187% w Sudanie, 86% w Syrii, 60% w Jemenie i 54% w Etiopii.
Minister obrony Rosji Siergiej Szojgu i minister infrastruktury Ukrainy Ołeksandr Kubrakow podpisali podczas ceremonii w Stambule odrębne, identyczne umowy z Guterresem i tureckim ministrem obrony Hulusim Agarem.
„Dzisiaj na Morzu Czarnym jest latarnia morska” – powiedział Guterres. „Światło nadziei, latarnia możliwości, latarnia ulgi w świecie, który potrzebuje tego bardziej niż kiedykolwiek”.
„Pokonujesz bariery, odsuwasz na bok różnice i torujesz drogę inicjatywie, która służy wspólnym interesom wszystkich” – powiedział ambasadorom Rosji i Ukrainy.
Guterres opisał porozumienie jako bezprecedensowe między dwiema stronami w krwawym konflikcie. Erdogan powiedział, że ma nadzieję, że inicjatywa będzie „nowym przełomem, który odnowi nadzieję na pokój”.
UE i Wielka Brytania natychmiast z zadowoleniem przyjęły umowy.
„To ważny krok w wysiłkach na rzecz przezwyciężenia globalnego braku bezpieczeństwa żywnościowego spowodowanego rosyjską agresją na Ukrainę” – powiedział szef polityki zagranicznej UE Joseph Borrell. „Jego sukces zależy od szybkiej i dobrej wiary realizacji dzisiejszego porozumienia”.
Brytyjska minister spraw zagranicznych Liz Truss powiedziała, że jej kraj docenia Turcję i ONZ za pośrednictwo w tej transakcji.
„Obserwujemy, jak działania Rosji pasują do jej słów” – powiedział Truss. „Dla trwałego powrotu do globalnego bezpieczeństwa i stabilności gospodarczej (prezydent Rosji Władimir) Putin musi zakończyć wojnę i wycofać się z Ukrainy”.
Ukraina jest jednym z największych światowych eksporterów pszenicy, kukurydzy i oleju słonecznikowego, ale rosyjska inwazja na kraj i morska blokada jej portów wstrzymały eksport. Część ukraińskiego zboża jest transportowana przez Europę koleją, drogami i rzekami, ale ceny kluczowych towarów, takich jak pszenica i jęczmień, wzrosły podczas prawie pięciomiesięcznej wojny.
Pomimo międzynarodowych sankcji wobec Rosji Eksport żywności nie był ukierunkowany, a wojna zakłóciła eksport rosyjskich produktów, ponieważ firmy transportowe i ubezpieczeniowe nie chciały mieć do czynienia z Rosją.
Guterres powiedział, że projekt, znany jako Inicjatywa Czarnomorska, otwiera drogę do znaczącego komercyjnego eksportu żywności z trzech głównych ukraińskich portów: Odessy, Czernomorska i Jużnyj.
„Pomoże to ustabilizować światowe ceny żywności, które przed wojną były na rekordowym poziomie – prawdziwe marzenie krajów rozwijających się” – dodał Guterres.
Umowa przewiduje bezpieczny przepływ statków przez silnie zaminowane wody. W Stambule zostanie utworzone centrum koordynacyjne, w którym pracują urzędnicy ONZ, Turcji, Rosji i Ukrainy, aby monitorować statki i kierować procesem przez określone korytarze. Statki będą sprawdzane, aby upewnić się, że nie mają broni.
Wysoki rangą urzędnik ONZ powiedział, że statki towarowe będą korzystać z „bezpiecznych kanałów” zidentyfikowanych przez Ukrainę podczas wchodzenia i wychodzenia z portów i będą pilotowane przez ukraińskich pilotów. Plan nie przewiduje rozminowania wód terytorialnych Ukrainy, co opóźniłoby ten proces.
Okręty wojskowe nie będą wykorzystywane jako siły bezpieczeństwa, ale maszyny do rozminowywania będą w gotowości, „jeśli potrzebne będą okresowe kontrole” bezpiecznych tras, powiedział urzędnik.
Statki wpływające do portów ukraińskich są kontrolowane przez zespoły inspekcyjne. Zaangażują przedstawicieli wszystkich zainteresowanych stron, aby upewnić się, że nie ma broni. Monitorowany jest również rozładunek ziarna na statki.
Kluczowym elementem porozumienia było porozumienie zarówno przez Rosję, jak i Ukrainę, że żaden statek nie zostanie zaatakowany, powiedział urzędnik.
Urzędnik zauważył, że minie tygodnie, zanim umowa będzie w pełni funkcjonalna, dodając, że Ukraina potrzebuje około 10 dni na przygotowanie portów i czasu na „zidentyfikowanie i wyjaśnienie tych bezpiecznych korytarzy”.
Urzędnik powiedział, że początkowy ruch statków będzie możliwy „zanim pokażemy, że mogą działać”.
Według urzędnika ONZ celem jest eksport około 5 milionów ton zboża miesięcznie, aby opróżnić silosy na Ukrainie przed nowymi zbiorami. Umowa jest na okres 120 dni z możliwością przedłużenia.
Guterres po raz pierwszy podniósł krytyczną potrzebę przywrócenia ukraińskiej produkcji rolnej oraz rosyjskiego zboża i nawozów z powrotem na rynki światowe podczas spotkań z Putinem w Moskwie i prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim w Kijowie.
Zaproponował zawarcie umowy pakietowej na początku czerwca w obawie, że wojna zagrozi dostawom żywności W wielu krajach rozwijających się i 181 milionach ludzi głód może się nasilić.
Peter Mayer, szef analizy zbóż i nasion oleistych w S&P Global Platts, powiedział, że umowa „nie oznacza, że globalny kryzys dostaw się skończył”.
Handlowcy oczekiwali na transakcję od kilku tygodni, więc jej wpływ mógł już być widoczny w cenach zbóż, co oznacza, że mogą one nie spaść gwałtownie. A umowa obejmuje zbiory z 2021 roku. Nadal istnieje duża niepewność co do produkcji ukraińskiej w tym i przyszłym roku, powiedział burmistrz.
Przed zawarciem umowy urzędnicy rosyjscy i ukraińscy obwiniali się wzajemnie za zakazany eksport zbóż. Moskwa oskarżyła Ukrainę o nieusuwanie min morskich w swoich portach i naleganie na jej prawo do umożliwienia bezpiecznej żeglugi i sprawdzania przypływających statków pod kątem uzbrojenia. Ukraina argumentowała, że rosyjska blokada portów i wystrzeliwanie rakiet z Morza Czarnego uniemożliwiają bezpieczny eksport.
Ukraina domagała się międzynarodowych gwarancji, że Kreml nie użyje bezpiecznych korytarzy do ataku na kluczowy port czarnomorski w Odessie. Ukraińscy urzędnicy oskarżyli Rosję o kradzież zboża ze wschodniej Ukrainy oraz celowe ostrzeliwanie i podpalanie ukraińskich pól.
Volodymyr Sidenko, ekspert kijowskiego think tanku Centrum Razumkowa, powiedział, że kwestia zboża skradzionego z okupowanych terytoriów nie wydaje się być poruszana w rozmowach przez Ukrainę.
„Najwyraźniej jest to część porozumienia: Kijów nie podniósł kwestii skradzionego zboża, a Moskwa nie nalegała na sprawdzanie ukraińskich statków. Kijów i Moskwa zostały zmuszone do zawarcia porozumienia i kompromisu w wielu różnicach” – powiedział.
Analityk zaznaczył, że porozumienie ma również znaczenie dla stosunków geopolitycznych Rosji.
„Rosja postanowiła nie prowokować nowego kryzysu w Afryce i prowokować tam głód i zmiany rządowe” – powiedział Sidenko. „Unia Afrykańska zwróciła się do Putina, aby szybko załagodził kryzys dostawami zboża i wywarł presję na Kreml, który ma interesy w Afryce”.
___
Śledź relację AP z wojny rosyjsko-ukraińskiej na https://apnews.com/hub/russia-ukraine
